Yılın ilk çeyreği sonunda şirketler kesiminde açık pozisyonun 77.8 milyar dolar ile rekor seviyeye ulaşması ve bireylerdeki döviz varlıklarının da dahil edildiği döviz pozisyonunun ilk kez açık vermesi, riske daha açık bir görünümü yansıtıyor.
Küresel kredi koşullarının uzun süre rahat gitmesi, yurtiçinde şirketler kesiminin uzun vadeli dış borçlanmasının 2005 yılından itibaren adeta patlama göstermesine neden olan ortamı hazırlamıştır. Uzun yıllar boyunca 30 milyar dolar civarında seyreden bu tür krediler 2007 yılı sonunda 89 milyar dolara, küresel kredi koşullarındaki kötüleşme işaretlerine rağmen 2008 yılı ilk çeyreği sonunda ise kendi hesaplamalarımıza göre 97.7 milyar dolara kadar çıkmıştır. Veriler bu borcun yarıdan fazlasının 5 yıl ve daha uzun vadeli olduğunu göstermektedir.
Döviz arzını etkiler
Ancak kısa vadede yenilenmesi gereken dış borcun (şirketler kesiminin 2008 ve 2009 yıllarında yapacağı geri ödeme 21.6 ve 13.4 milyar dolar) yüksek düzeylerde bulunması, kredi koşullarının kötüleştiği ve kurların yükseldiği bir dönemde, ister arz (kredi yenilemede isteksizlik) isterse talep tarafından (kur riskini azaltmak için kredinin kapatılması) kaynaklansın, nihayetinde döviz piyasasına gelecek döviz arzını olumsuz etkileme potansiyeline sahip olacaktır.
Yabancıların portföy yatırımlarında yavaşlama veri iken, doğrudan yatırımlarda azalma işaretleri ve yurtiçi yerleşiklerin de içerideki risklerle döviz bozdurmada daha ihtiyatlı olması, şirketlerin kredi akımlarının ve bu doğrultuda verecekleri pozisyon kararlarının döviz piyasası açısından önemini bir kat daha artırmıştır. Bu bağlamda, Türkiye'de banka dışı özel kesimin bu zor döneme nasıl bir döviz pozisyon dengesi ile girdiğini ortaya koymanın faydalı olacağını düşünüyoruz.
Şirketler risk altında
Bu doğrultuda, elde ettiğimiz bulguları aşağıda özetliyoruz:
* Şirketler kesiminin döviz açık pozisyonu 2007 yılında 29.4 milyar dolar artışla 67.2 milyar dolara ulaşmıştır. Bu yıl ise açık pozisyon, kurlarda belirgin artışın mart ayında görülmesi nedeniyle yükselişini sürdürerek 10.5 milyar dolar daha artarak ilk çeyrek sonunda 77.8 milyar dolarlık yeni rekor seviyesine ulaşmıştır. Yurtiçi hasılaya oranla baktığımızda da bu seviyenin yüzde 11 ile 2000-2001 yıllarının halen altında kalsa da bu dönemdeki riske çok yaklaşıldığını yansıtmaktadır.
* Gerçek kişilere (bireyler) baktığımızda ise, 2006 yılının ikinci yarısında başlayan döviz pozisyonlarında artış eğilimi 2007 yılında da korunmuş ve bu kesimdeki döviz fazlası yıl sonunda 73.5 milyar dolara yükselmiştir. Bu yılın ilk çeyreğinde ise, belirgin kur artışları Döviz tevdiat hesaplarında (DTH) çözülme getirmiş ve söz konusu fazla 72.2 milyar dolara gerilemiştir. Yurtiçi hasılaya oranla ise, 2007 yılı ilk yarısı sonundaki yüzde 12'lik zirve noktasından bu yıl ilk çeyrek sonunda yüzde 10,2'ye inilmiştir. Yurtiçi görünüme ilişkin belirsizliklerin artması risk algılamasını olumsuz etkileyerek buradaki çözülmeyi sınırlamaktadır.
Genel durum ilk kez eksi
* Birlikte değerlendirildiğinde, tüzel kişilerin ve bireylerin toplam döviz pozisyon dengesi, 2001 krizi öncesinde bile görmediği bir noktaya gelmiş ve bu yıl ilk çeyrek sonunda tarihinde ilk kez 5.5 milyar dolar düzeyinde bir açığa işaret etmiştir. Yani yerleşik gerçek kişilerin döviz varlıklarının şirketlerde oluşan net döviz yükümlülüğünü artık karşılamadığını yansıtmıştır. Ancak, Türkiye'nin net döviz pozisyonu da diyebileceğimiz bu açık halen yurtiçi hasılaya oranla yüzde 0,8 ile düşük bir seviyededir.
Sonuç olarak, yılın ilk çeyreği sonunda şirketler kesiminde açık pozisyonun 77.8 milyar dolar ile rekor seviyeye ulaşması ve bireylerdeki döviz varlıklarının da dahil edildiği döviz pozisyonunun ilk kez açık vermesi, 2006 yılı ortasındaki türbülans öncesine göre daha zayıf ve riske daha açık bir görünümü yansıtmaktadır.
Not: Raporun tamamına www.yatirimyap.com/pdf/hrapor/w080428.pdf bağlantısından ulaşılabilir.
Kaynak: Referans
