Son günlerde bireysel emeklilikle ilgili düzenlemeler gündemden düşmüyor. Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) çalışanları dahil edecek ‘otomatik katılım’ın detayları da yavaş yavaş netleşmeye başladı.
45 yaş altı tüm çalışanlar, işverenleri tarafından, zorunlu olarak otomatik katılım ile BES’e dahil edilecek. Sisteme dahil edilecek çalışanlardan her ay 100 lira kesilecek ve bu paralar kişilerin kendi adlarına açılacak bireysel hesaplarda tutularak, emeklilik fonlarında değerlendirilecek. Çalışanlar eğer isterlerse, 6 ay sonra sistemden çıkabilecek. Çıkarken de hem kendi yatırdıkları paraları hem de ilgili birikime ilişkin getiriyi alabilecek. Yani, sisteme giriş zorunlu olacak, ancak çıkış serbest.
Otomatik katılım uygulamasına, 250 kişi ve üzeri çalışanı olan; kamu ve özel tüm işletmeler tabi olacak. Ancak, işverenler sisteme katkıda bulunmayacak. Devlet ise, sistemi teşvik etmek için bir katkıda bulunacak, ancak bu katkının, şu anda uygulandığı gibi % 25 olup olmayacağı henüz netleşmedi. Hangi oranda olursa olsun, mevcut bireysel emeklilikte olduğu gibi kişilerin hesabına devlet katkısı tutarı aylık olarak yatmayacak; belirli bir dönem sonunda, bir, iki ya da üç yıl sonra kişilerin hesabına yatacak. Uygulama hemen başlamayacak, yasal altyapının oluşturulmasının ardından, 2017’nin başında yeni BES hayatımıza girecek.
Genel görüş, uygulamanın 13 milyon çalışanı kapsayacağı yönünde. 2016 yılının ilk üç aylık verilerine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıtlı 13,9 milyona yakın zorunlu sigortalı var. 250 kişi ve üzeri çalışanı olan işyerleri dikkate alındığında, yine SGK’nın verilerine göre, 3 milyona yakın çalışandan bahsediliyor. Yani, çalışanların büyük bir kesimi otomatik olarak BES’e katılmış olacak.
Bireysel tasarrufların artmasını ve kişilerin gelecek adına birikim yapmalarını zorunlu da olsa sağlamak oldukça faydalı ve doğru bir iş. Ancak, söz konusu yeni uygulamaya yapılan eleştiriler de yok değil. Aslında, aylık 100 lira kesinti asgari ücretlileri dikkate alırsak yüksek bir rakam. Sisteme dahil edilecek çalışanların yüzde 40’ı asgari ücretli. Eğer yeni BES uygulanmaya başlanırsa, asgari ücretli olarak çalışanlara verilen 1.300 liranın, 100 lirasının geri alınması anlamına gelir. Yine bu çerçevede 6 aylık bekleme süresi de söz konusu çalışanlar için oldukça uzun bir süredir. Ve tüm bunlar, asgari ücretle çalışan işçilerin ve tabi ki işçi sendikalarının tepkisine yol açacaktır.
Bir başka eleştiri de, işveren katkısının olmamasına olacaktır. Dünyada birkaç ülkede, işveren katkısız otomatik katılımlı tasarruf uygulamaları bulunmaktadır ama pek başarılı oldukları söylenemez. İşveren katkılı uygulamaların tamamı ise başarılı olmuştur. Eğer mevcut uygulamada ısrar edilir ve bu eleştiriler dikkate alınıp yeni bir düzenleme yapılmazsa, önümüzdeki dönemde tüm işçi sendikaları haklı tepkilerini gösterecektir.
Otomatik katılım uygulamasının kamu çalışanlarını da kapsadığına değinmiştik. Yani yaklaşık 3 milyon kamu çalışanı da yeni BES’e dahil edilecek. Kamu kurumlarının, emeklilik şirketi seçimindeki tercihleri ise özel emeklilik şirketleri açısından bir başka endişe konusu. Kamunun, yine kamuya ait emeklilik şirketlerini tercih etmesinin haksız rekabete neden olacağı ve söz konusu emeklilik şirketlerine ayrıcalık tanınacağı düşünülüyor.
Tüm eleştirilere rağmen “otomatik katılım”lı yeni BES 2017 yılı itibariyle uygulanacak, yeni sistemin detayları ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Otomatik katılım 250 kişi ve üzeri çalışanı olan şirketlerden başlayacak, yeni uygulama hem özel şirketleri hem de kamu şirketlerini kapsayacak,
• 45 yaş altı tüm çalışanlar yeni BES’e otomatik dahil edilecek,
• Sisteme giriş zorunlu olacak, ancak 6 ay sonra isteyen sistemden çıkabilecek,
• Uygulama kapsamındaki çalışanların maaşlarından her ay düzenli olarak 100 TL kesilecek,
• Yeni BES uygulamasından çıkmak isteyenler 6 aylık kesintilerini ve birikimlerinin getirisini alabilecek,
• İşverenlerden uygulamaya ilişkin bir kesinti yapılmayacak,
• Mevcut uygulamada olduğu gibi, devlet katkısı yeni uygulamada da olacak ancak söz konus oran henüz netleşmedi,
• Yeni BES uygulamasında sadece fon işletim ücreti kesilecek.
