Mustafa ACAR*
ÖZET
Bu yazıda tarımsal işletmelerde finansal performansın nasıl ölçülebileceği ve analiz edilebileceği
konusu irdelenmektedir. İlkin finansal performans ölçümü ve analizinin neden önemli olduğuna
değinilmekte, ardından finansal performansın ölçülebilmesi için ihtiyaç duyulan verilerin ana
unsurları, referans değerler ve kârlılık, likidite, borç ödeme gücü ve verimliliğin anahtar ölçütleri
olarak rasyolar üzerinde durulmaktadır. Daha sonra rasyoların hesaplanması ve bir işletmenin finansal performansının değerlendirilebilmesi için eldeki rasyo değerlerinin referans değerlerle karşılaştırılması konusu tartışılmakta ve sağlıklı veri tabanına olan ihtiyacın önemi vurgulanmaktadır.
Anahtar kelimeler: Tarımsal İşletmeler, Finansal Performans Analizi
GİRİŞ
Bir işletmenin varlığını devam ettirebilmesi ve büyümesi rakipleriyle
baş edebilme yeteneğine, yani rekabet gücüne bağlıdır. İşletmenin rekabet gücünün
sağlıklı biçimde tesbit edilebilmesi de sözkonusu işletmenin finansal performansının
ölçülmesi ve analiz edilmesini gerektirmektedir. Bu çerçevede bu yazı uzun
dönemde tarımsal işletmelerin sağlığı için hayati önem taşıyan finansal performans
analizinin, gerektiğinde karmaşık muhasebe tekniklerine ve profesyonel analizcilere
başvurmadan nasıl yapılabileceği konusunda kimi yararlı ipuçları sağlamayı
denemektedir. İlk olarak konunun neden önemli olduğuna değinilmekte, ardından
finansal performans ölçümü için ne tür verilere ihtiyaç duyulduğu konusu tartışılmaktadır.
Daha sonra anahtar finansal karşılaştırma araçları olan bazı rasyolar gözden
geçirilmekte ve finansal performansın ölçülmesi için gerekli verilerin sistemli
hale getirilmesine yardımcı olacak tablolara yer verilmektedir. Son olarak da eldeki
veriler ve hesaplanan rasyolardan yola çıkarak finansal performansın nasıl analiz
edilebileceği üzerinde durulmaktadır.
Modern dünyada iktisadi işletmelerin toplumsal hayatın yönlendirilmesinde
ne kadar merkezi bir öneme sahip oldukları herkes tarafından kabul edilmektedir.
Sermaye piyasasının gelişmesi, para-kredi kuruluşlarının fon kullandırmada
daha sağlam temellere dayanma ihtiyacı ve işletmelerin büyüme eğilimi günümüzde
finansal analizi son derece önemli bir konuma oturtmuştur (Akgüç, 1995:3).
İşletmelerde sağlıklı karar alma, planlama ve denetim işlevlerinin etkin biçimde
yürütülebilmesi düzenli aralıklarla finansal analiz yapılmasını kaçınılmaz
kılmaktadır. Bu nedenle işletme yöneticilerinin en önemli sorumlulukları arasında
finansal performansın ölçülmesi ve analizi gelmektedir. Bu sorumluluğun başarılı
bir şekilde yerine getirilebilmesi için, işletmenin performansını doğru biçimde yansıtacak
verilerin neler olduğu, bunların nasıl toplanabileceği ve toplanan verilerin
nasıl değerlendirilmesi gerektiğinin bilinmesi gerekir. Ölçme ve değerlendirme
yapıldıktan sonra da bulunan sonuçlar üzerinde düşünmek, şayet performans tatmin
edici değilse, daha yüksek bir performans tutturmayı mümkün kılacak önlemler
almak, sorumlu bir yöneticiden beklenen başlıca yükümlülükler arasında yeralır.
Bu bağlamda bir işletme yöneticisinin kendisine sorması gereken başlıca
sorular arasında, işletmenin halihazırdaki finansal durumunun ne olduğu, gerekirse
rakiplerle bir fiyat savaşına girmeye işletmenin finansal kapasitesinin elverip elvermediği,
geride bırakılan dönemde işletmenin iyi bir finansal performans gösterip
göstermediği, veya, işletmenin finansal performansının piyasadaki rakiplerin
gerisinde kalıp kalmadığı gibi sorular bulunmaktadır.
Esas itibariyle tarımsal ve sınai işletmelerde performans ölçümü ve analizinde
aynı yöntem ve rasyolar kullanılmakla birlikte, uğraşılan faaliyetin niteliğine
bağlı olarak ayrıntılarda kimi farklılıkların olması mümkündür.1 Örneğin maliyeti
oluşturan kalemler doğal olarak tarımsal işletmeler ile sınai işletmelerde ve bankalar
gibi finansman kuruluşlarında birbirinden farklıdır. Bu çalışmada daha ziyade
tarımsal işletmeler üzerinde durulmaktadır. Bu noktada ülkemizle ilgili temel sorun,
tarımsal işletmelerin ezici bir çoğunluğunun henüz finansal performans analizini
düşünecek ve uygulayacak konumdan uzak olmalarıdır. Aşağıda Türkiye’deki
tarım işletmelerinin durumuna daha yakından bakılmaktadır.
* Yrd. Doç. Dr., Kırıkkale Üniversitesi, İİBF, İktisat Bölümü. 22
devamı: http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi20/acar.pdf
