Dünya'da ve Türkiye'deki örnekleriyle…
Başarılı devletlerin hedeflerinin önemli unsurlarından birini iletişim ve kamuoyu çalışmaları oluşturuyor. ABD'nin bu konuda ciddi uygulamaları bulunuyor. Türkiye ise bu konudaki kötü deneyimini son sınır ötesi harekatta yaşadı.
Stratejik iletişim, oldukça yeni ve tam anlaşılmamış bir kavram ve genellikle kamu diplomasisi kavramı ile birlikte kullanılıyor. Genel olarak, stratejik iletişim, seçilmiş uygun bilginin, uygun araçlarla, hedef kitleye, doğru zamanda ve istenilen etkiyi yaratacak şekilde ulaştırılması anlamına geliyor.
Bu konuda tek resmi tanımlama ABD Savunma Bakanlığı'na ait ve oldukça karmaşık: Stratejik iletişim, ulusal çıkarları ve hedefleri desteklemek amacı ile kilit hedef topluluklarını anlamak ve onlara angaje olarak avantajlı şartları oluşturmak, bu şartları geliştirmek veya korumak amacı ile koordine edilmiş bilgilerin, planların, programların ve eylemlerin ulusal gücün diğer unsurları ile birlikte ve senkronize edilmiş şekilde kullanılması usullerini ve gayretlerini oluşturuyor.
Bu tanımlamaya göre, kilit hedef toplulukları anlamak ve onlara angaje olmak ise askeri veya ulusal hedeflere ulaşmak için hedef kitlenin algılamalarını, tavırlarını, inançlarını ve davranışlarını değiştirmek anlamını taşıyor.
MEDYANIN ROLÜ
İletişim araçlarının ve imkanlarının gelişmiş ve bilgiye ulaşmanın kolaylaşmış olduğu yaşadığımız bilgi çağında, iyi planlandığı ve uygulandığı takdirde stratejik iletişimi etkili bir yumuşak güç unsuru olarak kullanmak mümkün. Medya ise stratejik iletişimin en önemli silahını oluşturuyor. Stratejik iletişim, hedef kitle üzerinde arzu edilen bilgi etkisinin sağlanabilmesi için görsel ve yazılı mesajlar içeren çoklu medya araçlarını kullanıyor; medya aracılığı ile hedef kitlelerin duygularını ve düşüncelerini kazanmayı amaçlıyor.
Genelde stratejik sonuçları amaçladığı için stratejik iletişimin, politik hedeflere ulaşmak için kullanılan stratejik bir yöntem olduğunu da söylemek de mümkün. Stratejik iletişim, politika ve strateji üreten devlet kurumlarında, sürekli bir organizasyonun ve koordineli bir yeteneğin geliştirilmesi ve kullanılması; ayrıca, bu amaçla tüm gayretlerin devlet seviyesinde yetkili bir kurumca koordine edilmesini gerektiriyor. Askeri seviyede hazırlanan her stratejinin veya planın ise bir stratejik iletişim stratejisi veya iletişim planı ile desteklenmesi gerekiyor.
Askeri alanda, bilgi harekatı ile stratejik iletişimi birbirinden ayırmak gerek. Elektronik harekat, bilgisayar ağı harekatı, psikolojik harekat, aldatma harekatı ve harekat güvenliği yetenekleri ile kendi karar verme sistemimizi korurken, hasmın karar verme sistemini etkisiz hale getirmeyi amaçlayan bilgi harekatı, bilgi ile hedef kitleleri etkilemeyi amaçlayan stratejik iletişimden farklı bir alan oluşturuyor.
Kamu diplomasisi, halkla ilişkiler, psikolojik harekat ve stratejik iletişim birbirleri ile ilişkili kavramlar. Kamu diplomasisi, bireylerin ve düşüncelerin karşılıklı değişimi yolu ile ilişkilerin geliştirilmesini ve ülkenin kültürünün, değerlerinin ve politikalarının algılanmasının sağlanmasını amaçlıyor. Kamu diplomasisi ayrıca, davranışları etkilemeyi ve politikaları destekleyecek şekilde toplulukların yönlendirilmesini de amaçlıyor. Eğitim bursları, karşılıklı öğrenci değişimi, elçilik basın brifingleri, resmi internet siteleri ve televizyon mülakatları kamu diplomasisinde kullanılan yöntemleri oluşturuyor.
Halkla ilişkiler, ülke halkını ve medyasını bilgilendirmek ve etkilemek amacı ile devlet birimleri tarafından ülke içinde sürdürülen faaliyetleri kapsarken, psikolojik harekat ulusal ve askeri hedefleri desteklemek için yabacı hükümetlerin, kurumların, grupların ve bireylerin tavırlarını ve davranışlarını etkilemek amacı ile seçilmiş bilgilerin kullanılması anlamına geliyor.
Görüleceği gibi bütün bu gayretler, bilgiyi ve çoğu zaman da medyayı (yazılı medya, televizyon, radyo, internet) kullanarak ülke çıkarları için seçilmiş hedef kitlelerin etki altına alınmasını ve yönlendirilmesini amaçlıyor. Kamu diplomasisi, halkla ilişkiler, diplomasi, askeri diplomasi, medya ile ilişkiler ve psikolojik harekat stratejik iletişimi destekleyen temel araçları oluşturuyor.
Devletin ulusal güvenlik stratejisinin (büyük strateji) bir kamu diplomasisi ve stratejik iletişim stratejisi ile desteklenmesi gerekiyor. Nitekim, 2007 yılının Haziran ayında yayımlanan ABD Kamu Diplomasisi ve Stratejik İletişim Ulusal Strateji belgesi, bu ülkenin Ulusal Güvenlik Strateji belgesinde tanımlanan ulusal hedeflerini ve ulusal değerlerini desteklemek amacı ile hazırlanan bir strateji belgesini oluşturuyor.
KİLİT ETKİLEYİCİLER, HASSAS NÜFUS
Bu belgeye göre, stratejik iletişim daha çok hedef kitlelere yönlendirilirken, kamu diplomasisi ise toplum içindeki yerleri, liderlik rolleri ve ihtisasları nedeni ile diğerlerini etkileme yeteneği olan dar gruplara yöneliyor. Bununla beraber, hem stratejik iletişimin hem de kamu diplomasisinin kilit etkileyicilere ve hassas nüfusa yönlendirilmesi de gerekiyor. Belgede kilit etkileyiciler, düşünceleri ile toplumda dalgalar yaratabilen kişiler olarak tanımlanıyor. Kilit etkileyiciler içinde din adamları, eğitimciler, gazeteciler, iş adamları, işçi liderleri, politika liderleri, bilim adamları ve askerler sayılıyor. Hassas nüfus içinde ise gençler, kadınlar ve kızlar, azınlıklar belirtiliyor.
Türkiye'nin terörle mücadele amacı ile uyguladığı ve top yekun mücadele için, askeri boyutunun yanı sıra ekonomik, diplomatik, kültürel ve psikolojik boyutları da kapsaması gereken stratejisinin de stratejik iletişim stratejisi ile desteklenmesi gerekiyor. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt'ın bir konuşmasında kullandığı, insan hakları değerlerini PKK'ya kaptırdık mealindeki sözleri, devlet seviyesinde böyle bir stratejinin olmadığını kanıtlıyor.
Irak'ın Kuzeyi'nde PKK'ya karşı icra edilen sınırlı kara harekatı stratejik iletişimin başarılı ve hatalı uygulamalarının örneğini oluşturdu. Harekat öncesinde politik, diplomatik ve askeri diplomasi, stratejik iletişimi başarı ile uyguladı ve böylece ABD arzu etmese de onun işgali altındaki bölgeye harekat icra etme iradesini kullanmak mümkün oldu.
Harekatın başlamasından sonra Irak yönetiminden, İslam dünyasından, AB'den ve diğer güç odaklarından ciddi bir tepki gelmemesi de başarılı stratejik iletişimin sonucuydu. Harekat süresince Genelkurmay Başkanlığı internet sitesini kullanarak kamuoyunu bilgilendirdi, harekatın sınırlı olduğuna ve uzun sürmeyeceğine dair ipuçları verdi ve harekat ile ilgili resimleri de yayınlayarak kendi imkanları ile medya ve kamuoyu ile stratejik iletişimi sağlamaya çalıştı.
Ancak, Genelkurmay Başkanlığı'nın açıklamaları ile yetinmeyen görsel ve yazılı medya harekatı abartarak, harekatın coğrafi kapsamını ve hedefini büyüterek kamuoyunda yanlış algılamalara ve beklentilere neden oldu. Politikacıların açıklamaları ile birlikte bazı yorumcuların kendi tasarılarını uygulanmakta olan harekat planı gibi sunmaları da harekat ile abartılı beklentilere neden oldu. Yanlış yönlendirmeler nedeni ile kamuoyunda oluşan yanlış algılamaları düzeltmek için medya ile uygun iletişim kurulmadı ve bu nedenle de harekatın planlandığı süre içinde sonuçlandırılması kamuoyunda şaşkınlık yarattı.
ABD Savunma Bakanı'nın Türkiye'ye gelmeden önce ve Türkiye'de iken harekatın bir an önce bitirilmesi ile ilgili talepleri ve ABD Başkanı George Bush'un benzer ifadesi iç ve dış kamuoyunda harekatın ABD istediği için bitirildiğine dair yanlış bir algılama oluşturdu. Bu durum, politika ve diplomasi alanlarındaki stratejik iletişim yetersizliğinin neticesi olarak başarılı harekata gölge düşürdü. ABD savunma Bakanı'nın konu ile ilgili açıklamaları, harekat hakkında, ABD'nin dünya kamuoyunu, özellikle de Irak yönetimini ve Irak'ın Kuzeyi'ndeki yönetimi hedef alan anlamlı ve planlı bir stratejik iletişim mesajıydı.
İki muhalefet partisinin, harekatın ABD'nin müdahalesi nedeni ile erken sona erdirildiğine dair ısrarlı beyanları da harekata gölge düşüren ciddi bir stratejik iletişim hatasıydı.
Zorlu coğrafya ve iklim şartlarında başarı ile icra edilen sınır ötesi harekat, TSK'nin yeteneklerini hedef kitlelere ulaştıran bir eylem mesaj olarak stratejik iletişimin olumlu bir örneğini oluşturdu. Sınır ötesi harekat, doğruları ve yanlışları ile stratejik iletişim kavramının anlaşılması için uygun bir ortam oluşturdu.
Nejat ESLEN
Emekli Tuğgeneral
Kaynak: Cumhuriyet
