Anonim şirketlerde kuruluş tedrici ve ani olmak üzere iki çeşittir. Payların tamamı kurucular tarafından taahhüt edilmişse Ani Kuruluş, kurucular payların ancak bir kısmı için taahhütte bulunmuşlar ve geri kalan paylar için "halka başvuru" amaçlanmışsa o zaman pay taahhütlerinin Tedrici Kuruluş söz konusudur. O bakımdan bu sonucu kuruluşa Tedrici kuruluş denir. Halka açılma aşaması ile ilgili olan Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri uygulanır.
Esas sözleşme en az 5 kurucu ortakça imza altına alınıp, Noter tarafından tasdik edilir.
a. Ana Sözleşmenin Hazırlanması
Şirket Ana Sözleşmesi’nin hazırlanması çok önemlidir. Ana Sözleşme, kurulacak şirketin bir nev’i Anayasası’dır. Dolayısıyla içeriğinin iyi belirlenmesi, daha sonra karşılaşılabilecek sorunların önlenmesi açısından gereklidir.
Ana sözleşme noterden onaylandıktan sonra, onay tarihinden itibaren 15 gün içerisinde şirket merkezinin bulunduğu veya bağlı olduğu yerin Ticaret Sicili Memurluğu’na tescil ettirilir. Tescil ile şirket tüzel kişilik kazanmış olur.
Ana sözleşmede bulunması gereken zorunlu unsurlar aşağıda belirtilmiştir.
- Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer,
- Şirketin maksat ve konusunu oluşturan muamelelerin nevi ve mahiyeti,
- Şirketin esas sermayesinin miktarı ile her payın itibarı kıymeti, ödeme suret ve şartları,
- Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve mallarla bunlara karşılık verilecek hisse senetlerinin miktarı ve mevcut bir işletmenin veya bazı ayınların devralınması bahis konusu ise onun bedeli ve kurucular tarafından şirketin kurulması hususunda hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret veya ödenecek yahut mükafatın miktarı,
- Kuruculara yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere ortaklık kazanandan sağlanacak özel menfaatlerin neler olduğu,
- Yönetim ve denetim organlarının seçim tarzı hak ve görevleri imzaya yetkili olanlar, Ani kuruluşta, yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerin adlarının esas sözleşmede yazılması gerekir. Tedrici kuruluşta yazılabilir veya kuruluşta Genel kurul tarafından seçilir.
- Genel kurulu toplantıya çağrı şekli, toplantıların zamanı, oy verme ile görüşme yapılması ve karar verilmesi hususlarının bağlı olduğu kayıt ve koşulları,
- Ortaklık bir müddet ile sınırlandırılmış ise bu müddeti,
- Ortaklığa ait ilanların ne suretle yapılacağı,
- Ani kuruluşta her ortağın taahhüt ettiği sermayenin nevi ve pay miktarı,
b. Şirket Kuruluşu İçin Ön İznin Alınması
Kural olarak Şirket kuruluşları son değişikliklerle herhangi bir izne tabi tutulmamıştır. Ancak, kurulacak şirketin; banka, özel finans kurumu, sigorta şirketi, finansal kiralama şirketi, faktoring şirketi, holding, döviz büfesi işleten şirket, umumi mağazacılıkla uğraşan şirket, sermaye piyasası kanununa tabi ve halka açık şirket, serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirket olması durumunda, kurulacak Şirketin ticaret siciline tescilinden önce Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınması gereklidir.
c. Tüketici ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü’ne ödeme yapılması
Şirket sermayesinin binde biri tutarındaki meblağın tüketici fonu hesabına yatırılması ve alınan dekontun Ticaret Sicili’ne verilecek belgeler arasına eklenmesi gereklidir.
d. Ticaret Sicil Memurluğu’nda tescil ve ilan
Türk Ticaret Kanunu’nda yapılan değişiklikle Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca faaliyet alanları tespit ve ilan edilen Holdingler, bankalar, sigorta şirketleri, SPK’ya tabi şirketler, bağımsız denetim şirketleri, döviz büfesi şirketleri, özel finans kurumları, gözetim şirketleri, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, ortakları arasında yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişi bulunan şirketler, finansal kiralama şirketleri, factoring şirketleri, menkul kıymetler acenteliği, ve fuarcılıkla iştigal edecek şirketlerin kuruluşu ve esas mukavele değişiklikleri de Bakanlık iznine tabidir. Bunun dışında anonim şirket kuruluşu ve esas mukavele değişiklikleri Bakanlık iznine tabi değildir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı izni gerekmeyen anonim şirket kuruluş işlemleri Ticaret Odalarına müracaatla gerçekleştirilir.
Kuruluşu izne tabi anonim şirketler ;
1. Dilekçe
2. Üç adet noter onaylı Sözleşme ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı veya Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü’ ne müracaat edilir.
e. Ticaret Sicilinde Gerekli Belgeler
- Dilekçe (İlgililer tarafından imzalanır ve dilekçeye eklenen belgeler belirtilir.)
- T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü) tarafından onaylanmış 3 adet Sözleşme (Kuruluşu Bakanlık iznine tabi ise),
- T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü) izin yazısının aslı veya noter onaylı örneği (Kuruluşu Bakanlık iznine tabi ise),
- Unvan altına atılmış imza beyannamesi (Noter onaylı),
- Taahhütname (Ticaret Sicil Memurluğu, evrak bölümünden temin edilir),
- Sermayenin %01’i tutarında Tüketicinin Korunması Fonu hesabına T.C Merkez bankası veya T.C. Ziraat Bankasına yapılan ödeme makbuzu,
- Kurucu ortakların resimli nüfus cüzdanı suretleri (Muhtarlık veya noter onaylı),
- Ayni sermaye konulmuş ise Mahkeme kararı ve Mahkeme onaylı bilirkişi raporu,
- Sermayenin tamamı veya ¼’ü ödenmiş ise bankadan alınacak belge,
- Kuruluşlar arasında tüzel kişi var ise kurulacak şirkete iştirak kararı(Noter onaylı),
- Yabancı sermayeli ortak var ise Hazine Müsteşarlığı izin belgesi,
- Yabancı ortak gerçek kişi ise pasaport ya da kimlik belgesi sureti,
- Varsa yabancı sermaye döviz alınan belgesi aslı veya noter onaylı sureti,
- Türkiye’de ikamet eden yabancı ortak için döviz transferi gerekmediğini gösteren yazı ve oturma izin belgesi aslı yada noter onaylı sureti,
- Teşvikli yatırımlar için teşvik belgesinin noter onaylı sureti,
- Tescil harç makbuzu aslı (Bankaya yatırılır).
f. Vergi Dairesine Başvuru
Şirketin Ticaret Sicil Memurluğu nezdinde tescili için başvurulduğu gün vergi dairesi başvurusunun yapılması gerekmektedir.
Kurumlar vergisi mükellefi olarak aşağıdaki belgelerin verilmesi gerekmektedir.
- Matbu dilekçe (Yetkililer tarafından imzalanır ve dilekçeye eklenen belge adları belirtilir),
- T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanmış noter tasdikli Sözleşme (Kuruluşu Bakanlık iznine tabi anonim şirket ise),
- Ticaret Sicil Memurluğu tarafından verilen belge (Kasa makbuzu),
- Kurucu ortakların nüfus cüzdanı fotokopisi,
- Kurucu ortakların ikametgah ilmühaberleri (Muhtarlık veya noter onaylı),
- İş yerine ait tapu veya kira kontratının fotokopisi,
- Şirket yetkililerine ait imza sirküleri,
- Şirket Müdürü kurucu ortaklardan değil, dışarıdan atanmışsa nüfus cüzdanı fotokopisi, ikametgah ilmühaberi ve imza sirküleri,
g. Sosyal Sigortalar Kurumu İşlemleri
İşyerinde sigortalı işçi çalıştıracaksa önce işyeri sicil numarası alınır. Bunun için şirket kurucusu tarafından tanzim edilen işyeri bildirgesi, işçi çalıştırmaya başlayacağı tarihten önce Kuruma verilir veya iadeli taahhütlü posta yoluyla gönderilir.
Bu işlemlerin ardından şirket kuruluş işlemleri tamamlanmış olup ticari faaliyetlerine başlayabilir duruma gelmiştir.
Anonim Şirket Kuruluşu İçin Dilekçe Ekinde Sanayi Bakanlığı’na Verilecek Belgeler
- Kurucularının imzaları noterce onaylanmış, 3 nüsha şirket ana sözleşmesi,
- Kurucuların arasında tüzel kişilerin bulunması durumunda;
- Tüzel kişilerin yetkili organlarınca alınmış iştirak kararlarının noter tasdikli bir örneği,
- Tüzel kişi ise T. Ticaret Sicil Gazetesi veya en son tarihli bilanço, vakıf ise vakıf senedi,
Ø Özel mevzuatı gereği ödenmiş sermaye ile kurulması gereken;
- Döviz,
- Finans Kiralama,
- Factoring,
- Menkul Değerler,
- Sigorta Acentalığı,
- Banka ve Özel Finans Kurumu gibi anonim şirketler ile ana sözleşmede kuruluş sırasında ödenmesi öngörülen sermayesi bulunan şirketlerde ödenen sermayeye ilişkin banka dekontu,
- Kurulacak şirketin Serbest Muhasebeci Mali Müşavir, Yeminli Mali Müşavir veya Bağımsız Denetim Şirketi olması halinde, kurucuların tamamının Yeminli Mali Müşavir olduklarına dair belge,
- Şirketin yabancı sermayesi varsa T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Banka Kambiyo Genel Müdürlüğü’nün izin belgesinin tasdikli bir örneği ile izin belgesinde getirilmesi öngörülen asgari dövizin getirildiğine dair belge,
- Kurucular arasında Türkiye’de yaşayan yabancı uyruklu kişi/kişiler varsa T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Banka Kambiyo Genel Müdürlüğü’nden alınacak izin belgesinin tasdikli bir sureti,
Şirket Nev’i Değişikliği Yolu ile Kuruluyorsa;
- Nev’i değiştiren şirketin özvarlığının tespitine ilişkin bilirkişi raporu ve mahkemenin bilirkişi atama kararı,
- Nev’i değiştiren şirketin kolektif, komandit şirket olması halinde şirket ortaklarının vadesi gelmiş vergi borçlarının bulunmadığına dair ilgili vergi dairesinden alınacak yazı,
- Anonim Şirket'in Limited şirket nev’ine çevrilmesi durumunda nev’i değişikliğine ilişkin genel kurul kararı,
Kuruluşta Özel İzin Gerektiren Anonim Şirketlerden İstenen Ek Belgeler
- Döviz, Finansal kiralama, Factoring şirketleri için Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü’nün izin yazısı,
- Sigortacılık alanında faaliyet gösterecek şirketler için Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü’nün izin yazısı,
- Menkul Değerler Yatırım Ortaklıkları ile gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve kayıtlı sermaye ile kurulacak şirketler için Başbakanlık Sermaye Piyasası Kurulu’ndan alınacak izin yazısı,
- Kurucuları arasında belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birliklerin bulunması halinde bu kuruluşların iştiraklerine izin veren Bakanlar Kurulu Kararı’nın bir örneği,
- Sanayi Bakanlığı'na verilecek dilekçeye eklenecektir.
Anonim Şirket Kuruluşunda Evrak Dolaşımı
- Giriş numarası verilmiş evrak, A.Ş. Kuruluş Şube Müdürlüğü’ne gelir,
- Şube Müdürü’nce incelenmek üzere ilgili uzmanlara gönderilen dosya, uzmanlarca Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri açısından incelenir.
- Ana sözleşmede tespit edilen eksiklikler düzeltilmek üzere kuruluşundan sorumlu olan hissedar veya vekalet sahibine sözlü veya istenmesi halinde yazılı olarak bildirilir,
- Düzeltmeleri tamamlanan ana sözleşmelerin ilk ve son sayfaları mühürlenerek şirketin kuruluşuna izin verildiğine dair yazı ekinde yetkili şahsa elden verilir. Yetkili şahsın bulunmaması halinde ise bildirilen adrese posta ile gönderilir.
Anonim Şirket Madde Tadili İçin Genel İşlemler
A.Ş. Madde Tadili Şubesinde anonim şirketlerin ana sözleşme madde değişikliği ile ilgili işlemler yapılmaktadır.
Bir anonim şirketin madde tadili yapmak için takip etmesi gereken dört ana basamak şunlardır:
- Anasözleşme değişikliği için yönetim kurulunca karar alınması ve değişiklik metinlerinin hazırlanması,
- Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na müracaat edilerek izin alınması,
- Anasözleşme değişikliğinin genel kurulda görüşülerek karara bağlanması,
- Anasözleşme değişikliğinin Ticaret Sicili Memurluğu’nda tescili ve ilanı
Bu İşlemlerin Yapılması Sırasında Uygulanacak Kurallar
Anasözleşme değişikliği için yönetim kurulunca karar alınması ve değişiklik metinlerinin hazırlanması:
Ana Sözleşme Genel Değişikliği
- Yönetim kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu’nda ve anasözleşmede belirtilen usul ve esaslara uygun olarak anasözleşme değişikliği kararı alınarak değişecek maddenin/maddelerin eski ve yeni şeklini ihtiva edecek değişiklik metinleri hazırlanır.
- Tadil metinleri, şirket ünvanı altında temsile yetkili kişilerce imzalanır.
Sermaye Arttırımı
- Sermaye artırımına ilişkin ana sözleşme değişliliklerinde özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere tadil tasarısındaki sermaye maddesinde önceki sermayenin tamamen ödendiği ve arttırılan sermayenin muvazaadan ari şekilde tamamen taahhüt edildiği ve nakdi sermayenin dörtte birinin ödendiği veya sermaye artırımının tescil tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde kalan sermayenin en geç üç yıl içerisinde ödeneceği belirtilir.
- Özel mevzuatında, arttırılan sermayenin tamamının veya dörtte birinden fazlasının belli bir sürede ödenmesi şart kılınan şirketlerin tadil tasarılarındaki sermayeye ilişkin maddeleri buna göre düzenlenir.
- Sermaye arttırımı yoluyla taahhüt edilen nakdi sermayenin şirket ana sözleşmesinde ödendiği belirtilen miktar, sermaye artırımının tescilinden önce şirket adına bankada açılmış olan bir hesaba yatırılır.
- Sermaye arttırımında, paradan başka sermaye olarak konan her türlü hak ve malların değeri mahkemece atanacak bilirkişi tarafından tespit edilerek sermaye maddesi buna uygun olarak düzenlenir.
- Sermayenin tamamının veya bir kısmının bu şekilde taahhüt edilmesi halinde bu taahhüt sermaye arttırımının tescil tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde yerine getirilir.
- Sermaye olarak konulan mal ve haklar özel bir sicile (tapu sicili, gemi sicili,trafik sicili, sınai mülkiyet sicili gibi) kayıtlı ise, sermaye artışının tescil tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde ilgili sicilde şirket adına tescil ettirilir.
Madde Tadili İçin Bakanlık Tarafından İstenecek Evraklar
- Başvuru dilekçesi
- 3 adet tadil tasarısı (değiştirilmek istenen maddelerin eski ve yeni şekillerini ihtiva edecek).
- Yönetim Kurulu kararı (noterden tasdikli)
- Değiştirilmek istenen maddenin eski şeklinin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi
- Sermaye artırımında, eski sermayenin tamamının ödendiğine dair yeminli veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu veya faaliyet belgesi.
- İlgili şirket Sermaye Piyasası Kanununa tabi ise, Başbakanlık Sermaye Piyasası Kurulu’nun uygunluk yazısının, özel mevzuatı gereği kurulmuş olan şirketlerin yapacağı ana sözleşme değişikliklerinde Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın uygunluk yazısının eklenmesi gerekir.
Kaynak: Yeditepe Hukuk Bürosu
