Ati mühendislik eğitim ve yönetim danışmanlığı
atidanisman@ttnet.net.tr
Yeni şeyler düşünmek ile yeni şeyler yapmak için İngilizce’de iki ayrı sözcük “Creativity ve innovation kelimeleri kullanılır. Yaratıcılık yeni şeyler düşünmek, yenilikçilik yeni şeyler yapmak”anlamına geliyor. Bu ifadelerin her ikisinde de yeni kavramı öne çıkmaktadır.
Yazı başlığında sözünü ettiğim yaratıcılık, günlük konuşma dilinde kullandığımız yaratıcılıktır. İlahi anlamdaki yaratıcılıktan farklı manadadır. İlahî anlamda yaratıcılık “yoktan vâretme” ve “vardan yok etme” temeline dayanır ve bu iki özellik sadece Allah’a aitir.
Günlük konuşma dilinde yaratmak, yoktan yeni bir şey vâretmek anlamına gelmez. Dahilik, mucitlik, üstün yeteneklilik gibi kavramları çağırıştıran bir kişilik özelliği olarak bilinir. İnsanların üstün başarıları konusunda en sık kullandığımız sözcüklerden birisidir.
Türkçe’de çoğu zaman , “yaratıcılık”la icat, keşif, buluş gibi sözcükler eşanlamlı olarak kullanılır. Bunların tanımlarında da yenilik faktörünü önde geliyor. Dolayısı ile yaratıcılık yeni bir şeyler yapabilmek ya da becerebilmek diye tanımlanabilir. “Bu şeyler de; bir düşünce, bir eylem ya da maddesel bir ürün, sistem olabilir. Başka bir ifade ile, “Yaratıcılık yeni bir şey düşünebilme ve yapabilme becerisidir” denilebilir.
Türk Dil Kurumu’nun (TDK) on-line sözlüğünde yaratıcılık tanımı şöyle:
1. Yaratma yeteneği.
2. Psikoloji. Her bireyde var olduğu kabul edilen, bir şeyi yaratmaya iten farazî yatkınlık
Yaratıcı olmayan birey yoktur. Sadece az ya da çok ketlenmiş, engellenmiş, dondurulmuş ve uzun ya da kısa süreli eğitime ihtiyacı olan bireyler vardır.
Yaratıcılık sonradan da belirli ölçüde kazanılır, geliştirilebilir. Nasıl mı? Temel yanıt şu; üzerimizdeki baskıları, koşullanmaları, şekillenmeleri, sınırlandırmaları kaldırabilmeyi öğrenerek. Bunlara örnekler:
· Alışılmışın dışına çıkmaya çalışmak.
· Hep olması gereken yerine olmaması gerekeni de yakalamaya çalışmak.,
· Geçilmemiş yerlerden geçmek, denenmemişi yapmak, riski göze almak
· Düşüncelerimizin herkesin düşüncesi paralelinde olması gerektiği saplantısından kurtulmak,.
· Deneyim, öğrenim ve alışkanlıklarımızın yaratıcılığımızı nasıl sınırladığını sorgulamak, keşfetmeye çalışmak… bu gibi örnekler çoğaltılabilir.
Yaratıcılık isteyen düşünce sistemlerinde mantıksal silsile engelleyicidir. Bernard Shaw. “Yaratıcı insanlar mantıklı düşünmeyen kişiler arasından çıkar” demiştir.
Rogers” İyi ya da kötü” yaratıcılığın olmadığını ekleyerek, “Bir insan acıyı azaltmak için, diğeri daha katı bir işkence yöntemi bulmak için çalışır” Her ikisi de yaratıcı eylemlerdir, fakat toplumsal değerleri farklıdır demiştir.
Yenilikçilik Nedir ?
Yaratıcılığın toplumsal yaşama aktarılmasıdır. Yaşam ile yeni bir ilişkinin meydana getirilmesidir.
Yaratıcılık: Tikel-Bireysel ,
Yenilikçilik : Tümel –Toplumsaldır.
Yenilikçi Kimdir?
Yenilikçilik Sürecinin işlevsel sıralamasına bakıldığında ; dağıtım ve paza
işlevleri arasında sürekli iki yönlü ve karşılıklı ilişki vardır. Aynı şekilde Stratejik yönetim, Ürün yönetimi, Satış sonrası destek, Proje yönetimi, Üretim, Lojistik, Tasarım ve Geliştirme ile de karşılıklı ilişki içinde oldukları görülür.
Yenilikçilik; çok yönlü olmayı gerektirir. Bu da ;
* bireysel çok yönlülük,
* kurumsal çok yönlülük, toplumsal çok yönlülük şeklinde gruplanabilir.
Yenilikçilik – Girişimcilik
Girişimci ruha sahip biri için yenilikçi olmamak mümkün değildir.
Yenilik yapmak ve uygulamak mümkün ise girişimcilik yenilikçilik yönünde harekete geçebiliyor, değilse taklit ve tekrardan kurtulamıyor. Mesele teknik olmaktan çok toplumsal ve siyasal ortam ile ilgilidir.
Bilginin Gücü -> Gücün terörü -> Bilginin terörü
Arzu edilen yenilikçilik bu mu? Duyarlılıklardan yoksun bir yenilikçilik, İnsan-Toplum-Dünya karşısında büyük bir tehdittir.
Yönetimde Yaratıcılık ve Yenilikçilik
İdeal yönetici aynı zamanda yaratıcılığın özelliğini gösterirken yaratıcılığı öğretmeye çalışan kişidir. Çevresindekilerde yaratıcılığın gelişmesine yardım eder ve onları bu konuda cesaretlendirir. Yönetici sadece konmuş değerleri izleyen değil; yenilerini de yaratan ve bu yolla örgütlerin canlı kalmasını sağlayan bir bulucudur.
Örgütte daha fazla yaratıcılık isteyen yönetici, ayrıntlı iş yönergeleri vermekten kaçınmalıdır. Onun yerine ayrıntılı iş tanımlarını sunarak son üründe ne istediğini belirtmelidir.
Örgüt içinde enerji dolaşımını artırmak amacıyla aşağıdaki stratejileri uygulamada hiçbir engel yoktur. Bunlar:
1. Belirsizlikler ve çelişkilerle yüzleşmeyi sağlamak
2. Yükseltilmiş beklenti düzeyleri koymak,
3. Analojik yolla bilineni bilinmez, bilinmeyeni bilinir hale getirmek
4. Aynı olaya psikolojik, sosyolojik,fiziksel ve heyecansal açıdan bakmayı sağlamak,
5. Eldeki bilgileri farklı yönlerden incelemek için sorular sormak,
6. Sınırlı bilgilerle tahminde bulunmak
7. Sadece ipucu veren görevler düzenlemektir.
Örgütsel amaçların gerçekleşmesi bu yolla bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlayacaktır. Çünkü bireysel davranışlar her zaman yapılandırılmamışlardır. Örgütler ve İşletmeler insanların tek başına yapamayacağı işleri yapmak için kurulmuşlardır.
Yönetimle sağlıklı ve yaratıcı bir boyut sağlamak isteniyorsa, örgüt, yaratıcı bireylerle donatılmalıdır. Yaratıcılık ise iyi bir sorun çözücü olmaktan geçer. Raslantılara, kazalara, tehlikelere hazırlıklı olan ve onlara yanıtı hazır olan bireyler, yaratıcıdırlar
Yenilikçi yaratıcı yöneticiler, iş konusunda farklı düşünen kişilerdir. Kaynakları kullanmak,ekonomik gelişme,rekabetçi ortam, ürün-işgören gelişimi ilişkisinde yeni görüş açılarını kullanırlar.
Yaratıcı yönetim, yeni kavramlar, düşünceler, yöntem ve yönelimler ile yeni işlem biçimlerinden oluşur. İşlevsel olan sözcük “ yeni” sözcüğüdür. Yaratıcı yönetim, yaratıcı düşüncenin uygulamaya ya da onu başarılı bir biçimde sürdürmeye dayanır.
Girişimcilik
Girişimci kendisi için en iyisini sağlayabilmek amacıyla ekonomik koşulları birleştirme kapasitesine sahip kişiler arasından, belirsizliğe katlanan, üretimi yönlendiren ve yöneten, yeni yöntem, ürün ve süreçler geliştiren , yeni pazarlar araştıran ve oluşturan bireylerdir.
Girişimciliğin en önemli özelliği risk alabilmek, risk taşımaktır. Daha cocuklukta ailedeki büyüklerin korumacılık adına yaptıklan yanlışlar, bu özelliği yani risk alabilme özelliğini güçsüzleştirmekte ya da daha ileri giderek öldürmektedir.
Girişimciliği etkileyen başlıca faktörler; kültür, eğitim, aile, sosyal çevre, psikolojik faktör, siyasal, yasal ve idari faktörler ile mali çevredir.
Girişimcilik bugün ki arenanın dominant mesleği, parayla ilgisi yok, yöneticilikten farklı bir kavram, eğitimle kazandırılabiliyor. Girişimcilik Eğitimi bir kişide gizli kalmış bu özelliklerin ortaya çıkmasını ve farkında olmasını sağlayabiliyor.
Esnaf, Tacir, Sanayici girişimcilikle ilgili diğer kavramlardır. Teknokrat yenilikleri ortaya koyan, girişimci ise bu yenilikleri piyasalaştırandır. Halk arasında patron, becerikli, girişken, işini bilen, öncü kişi gibi değişik isimlerle anılan girişimci, başka insanların göremediği fırsatları fark edip iş fikrine dönüştürebilen ve risk alabilen kişidir. Yaratıcılık, Yenilikçilik,Girişimcilik ve Yöneticilik farklı kavramlarda olsalar, aynı kişide birleşebilirler.
KAYNAKLAR
Bıçakcı Ulaş, Yaratıcılık ne dir? Ne değildir ? Endüstri ve Otomasyon Dergisi S.57 2002
Bursalıoğlu, Ziya. Eğitim Yönetiminde Teori ve Uygulama. A.Ü. Eğ. Bil. Fak.Yay.,1978
Değirmencioğlu Uğur, Yenilikçilik Üzerine MMO Kartal Temsilcilik Söyleşisi, Şubat 2003.
Samurçay, N.”Yaratıcılığı Geliştirme Yöntemleri” Eğitim ve Bilim Dergisi,Ankara: TED Yay.,C5,1981
