Bilim servetten üstündür.
Çünkü sen serveti korursun, bilimse seni korur.
Hazreti Ali
Danişmend'in Strateji kategorisinde yer alan Balanced Scorecard (BS) hakkındaki yazımızda da belirtildiği gibi, işletme stratejileri ancak performans (öncül) ve sonuç (ardıl) göstergelere bağlandığı ölçüde yaşam olanağı bulurlar. Farklı işletmelerde kullanılan performans ve sonuç göstergelerinin, genelde aynı ve uzun zamandan beri de değişmediğini göz önüne alırsak, öncelikle bu göstergeleri iyi bilmemiz gerekiyor. Bu konuda genel bilgileri en iyi derleyen dört kaynaktan da yararlanarak, Lojistik Yönetimi kategorisinde lojistik göstergeler, Mali İşler Yönetimi kategorisinde ise mali göstergeler ile başlıyoruz.
İlerleyen yazılarda göstergeleri tanıtmaya devam ederken, elde ettiklerimizi lojistik ve mali işler iş akışları ile bütünleştireceğiz. Amacımız lojistik ve mali işler yönetimi hakkında her yönüyle stratejik düşünme yeteneği kazanabilmektir.
GÖSTERGELER:
Gerçekleşen sonuç (üretim, satış, kar…)
Etkenlik : ————————————–
Beklenen sonuç (üretim, satış, kar…)
Tüketilmesi beklenen
Verim oranı : ——————– x 100
Tüketilen
Çıktı
Verimlilik : —–
Girdi
Tüketilen
Yararlanma oranı: ————- x 100
Kullanılabilir
Standart (beklenen) çalışma süresi
İşgücü verimi : ———————————- x 100
Gerçek çalışma süresi
PERFORMANS BOYUTLARINA İLİŞKİN GÖSTERGELERE ÖRNEKLER
A-Kârlılık/Bütçeye Uygunluk
-Bütçelenen satışlara gore gerçekleşen satışlar
-Hedef düzeylerini aşan bütçe sapmaları
-Yatırımların getirisi
-Satışların yüzdesi olarak kâr
-Çalışan başına kâr
-Temettü ödemelerinde artış yüzdesi
-Borçların toplam varlıklara oranı
ÜST YÖNETİM DÜZEYLERİ İÇİN BİREYSEL GÖSTERGELER
· Satıcılar ve Satın Alma Kalitesi
Alacaklı hesap
*———————-
Ortalama günlük alımlar
· Maliyet
Gerçekleşen genel giderler
*—————————–
Bütçelenen genel giderler
Toplam üretim maliyetleri
*—————————–
Standart üretim maliyetleri
· Sermayenin Kullanımı
Net Kâr
*———-
Öz sermaye
Pay fiyatı
*———–
Pay kazancı
Faiz ödemeleri
*————-
Toplam borçlar
Toplam borçlar
*————–
Öz sermaye
Brüt Kâr
*————–
Faiz ödemeleri
Işletme Kârı
*—————–
Kullanılan Varlıklar
Satışlar
*—————
Toplam Varlıklar
· Nakit
Kasa+Banka+Alacaklar+Pazarlanabilir Değerler
*——————————————–
Kısa Dönemli Borçlar
· Kârlılık
Net Kâr
*——–
Satışlar
Net Kâr
*—————–
Kullanılan sermaye
EN ÇOK KULLANILAN VERİMLİLİK ORANLARI
Sermaye Verimliliği Oranları
Satışlar (ya da üretim miktarı/değeri)
*————————————
Toplam Varlıklar
MALİ GÖSTERGELER VE KÂRLILIK ÖLÇÜMÜ
A-Likidite Oranları
· Cari Oran
Dönen Varlıklar
= ——————-
Kısa Dönemli Borçlar
· Likidite Oranı(İşlek Oranı)
Dönen Varlıklar-Stoklar
= ———————-
Kısa Dönemli Borçlar
· Nakit Oran
Dönen Varlıklar – (Stoklar + Alacaklar)
= ————————————-
Kısa Dönemli Borçlar
· Savunma Aralığı Oranı ( Koruyucu Aralık Oranı)
Dönen Varlıklar – Stoklar
= ————————– x 52 (hafta)
Nakit Akışı (Nakit Giderleri)
B-Mali Yapı Oranları
Toplam Borçlar (ya da öz sermaye)
*———————————-
Toplam Varlıklar
Toplam Borçlar
(ya da kısa dönemli borçlar, ya da maddi duran varlıklar)
*——————————————————
Öz Sermaye
İç Mali Kaynaklar (ya da dış mali kaynaklar)
*——————————————
Toplam Mali Kaynaklar
C-Ticari Oranlar
· Satış ( Devir ) İndeksleri
Yıllık Satışlar
Satış İndeksi = ———————– x 100
Temel Dönem Satışları
(Bir önceki yıl satışları)
· Satışlar ve Stoklar
Son Ürün Stok Değeri
= ———————–
Satışlar
· Çalışan Başına Satışlar
Satışlar
= ————–
Çalışan Sayısı
· Satışlar ve Kullanılan Sermaye
Satışlar
Kullanılan Sermaye Başına Satış = —————–
Kullanılan Sermaye
· Çalışan Başına İşletme Sermayesi
İşletme sermayesi
= ——————– (dönem ortalaması olarak)
Çalışan sayısı
· Çalışan Başına Duran Varlıklar
Duran varlıklar
= ————— (dönem ortalaması olarak)
Çalışan sayısı
D-Devir Oranları
Net Satışlar
* Alacaklar Devir Oranı = —————————–
Ortalama (net) Ticari Alacaklar
Satışlar veya satılan mallar maliyetleri
* Stok Devir Oranı = ————————————
Ortalama Stok (Dönem ortalaması)
Net satışlar
* Dönen Varlıklar Devir Oranı = —————
Dönen Varlıklar
Satışlar
* Maddi Duran Varlıklar Devir Oranı = ——————–
Maddi duran varlıklar
Satışlar
* Öz Sermaye Devir Oranı =————-
Öz sermaye
Net Satışlar
* Toplam Varlıklar Devir Oranı = —————-
Toplam Varlıklar
E-Kâr ve Kârlılık Oranları
· Mali Kârlılık Oranı
Net Kâr
= ———– x 100
Öz sermaye
· Satışların Kârlılığı (Sürüm Kârlılığı)
Brüt ( Net ) Kâr
= —————- x 100
Satışlar
· Maliyet / Gelir Oranı
İşletme Maliyeti- Amortisman
= —————————- x 100
Satışlar + Diğer Gelirler
· Katma Değer Kârlılığı
İşletme Kârı
= ————- x 100
Katma Değer
· Çalışan Başına Kâr Oranı
Kâr
= ———————–
Ortalama Çalışan Sayısı
· Ekonomiklik
Çıktı Değeri
a-Ekonomiklik Oranı = ———————– > 1
Toplam Üretim Maliyeti
Satışlar
b- Kârlılık = ———————- > 1
(Toplam Faktör Verimliliği) Satılan Mallar Maliyeti
(Toplam Maliyet)
· Pay Başına Kazanç ve Temettü Oranları
Net Kâr
Pay Başına Kazanç Oranı = ———-
Pay Sayısı
Dağıtılacak Kâr
Pay Başına Temettü Oranı = ————–
Pay Sayısı
· Fiyat-Kazanç Oranı
Payın piyasa fiyatı
Fiyat Kazanç Oranı = ——————-
Pay başına kazanç
· Yatırımların Getirisi
Satışlar-Giderler Satışlar
—————- x ——————
Satışlar Yatırımlar
(Satışların Kârlılığı) (Sermaye Devir Oranı)
Konu incelenmeye devam edilecektir…
Yararlanılan kaynaklar:
1. İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi-Çok Yönlü Performans Göstergeleri-Zühal Akal-1992-Milli Prodüktivite yayınları
2. İşletmelerde karar verme teknikleri, Dç Dr. Muammer Doğan, Bilgehan Basımevi, 1985
3. Mpm-Refa, Planlama ve yöneltme yöntem bilgisi, 1985
4. Mpm-Refa, İş etüdünün temelleri, 1971
Memet Özkan
http://www.danismend.com/konular/maliisleryon/mali_isler_performans.htm
