İLK MADDE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
Üretime gönderilen ve stokta kalan malzemenin maliyetinin belirlenmesi ancak stok değerleme yöntemleriyle mümkündür.
STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
1- Ortalama Maliyet Yöntemi
a- Tartılı Ortalama
b- Hareketli Ortalama
2- İlk Giren İlk Çıkar (FIFO)
3- ► Son Giren İlk Çıkar (LIFO)
4- Sabit Fiyatlarla Değerleme Yöntemi
5- Piyasa Fiyatıyla Değerleme Yöntemi
6- Piyasa Fiyatı ve Alış Fiyatından Düşük Olanıyla Değerleme Yöntemi
7- Bu yöntemler dışında Gerçek Maliyet ve Sonradan Girecek İlk Çıkar Yöntemleri de kullanılabilir.
1- ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Tartılı Ortalama: Alış maliyetleri alış miktarına bölünerek birim maliyet bulunur. Buna göre malzeme değerlendirilir.
b-) Hareketli Ortalama: Her malzeme alışından sonra yeniden birim maliyet hesaplanır.
Faydaları:
– Uygulaması kolaydır.
– Çok yüksek ve çok düşük mallar arasında bir denge sağlar.
Sakıncaları:
– Fiyatlar arasında aşırı farklar olduğunda maliyet hesaplamaları çok sağlıklı olmaz.
2- İLK GİREN İLK ÇIKAR (FIFO) YÖNTEMİ
İlk alınan malzemenin üretime ilk gönderileceği vasayımına dayanır.
Örnek:
03.01.2004 100 1.000.000
05.01.2004 150 3.000.000
08.01.2004 130 Sevk
10.01.2004 200 5.000.000
İlk giren ilk çıkar yöntemine (FIFO) göre sevk maliyeti ne kadardır?
100 x 1.000.000 = 100.000.000
30 x 3.000.000 = + 90.000.000
190.000.000 TL
Son giren ilk çıkar yöntemine (LIFO) göre üretime sevk maliyeti
130 x 3,000,000 = 390,000,000 TL
FIFO’nun yararları: Malzemenin kullanım sırası mantıklı ve sistematiktir. Sağlıklı bir stok kontrolü sağlar. Alınan ve kullanılan malzeme arasında tam bir eşitlik vardır.
FIFO’nun sakıncaları: Hammadde fiyatlarının yükselmesi durumunda maliyetleri eski fiyata göre saptayacağından “fiktif” (fahiri, görünürdeki kar, gerçek olmayan) karlar elde edilmiş olur. Bunun sonucunda aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımı olacağından işletmenin mali yapısı zayıflar.
3- SON GİREN İLK ÇIKAR (LIFO) YÖNTEMİ
Son alınan malzemenin ilk olarak üretime gönderildiği varsayımına dayanır.
LIFO’nun yararları: Hammadde fiyatlarının yükseldiği dönemde imalat maliyeti de yükseleceğinden fiktif karlar önlenmiş olacak, bunun sonucunda da aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımının önüne geçilmiş olacaktır.
Hammadde fiyatları düştüğünde, maliyet de düşeceğinden kar artar, girişimci yatırıma üzendirilmiş olur.
LIFO’nun zararları: Fiyatların sürekli yükseldiği bir dönemde hammadde maliyeti piyasa maliyetinin altına düşeceğinden eksik değerlenmiş olacaktır.
►Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi, üretim yapan işletmelerin genelde tercih ettiği bir yöntemdir. VUK’na göre bu yöntem tercih edilirse, bu yöntemden 5 yıl vazgeçilemez.
4- SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
Hammadde fiyatlarının belli bir süre sabit fiyatlarla değerleneceği varsayımına dayanır. Dönem sonunda sabit fiyat ile gerçek fiyat karşılaştırılır ve aradaki farklar standart fiyat ve tahmini fiyat olarak saptanır, buna göre de kapatılır.
Sabit fiyatlarla değerleme yöntemi; hesaplama kolaylığı sağladığı gibi, maliyet kontrolüne de olanak vermektedir.
5- PİYASA FİYATLARI İLE DEĞERLEME YÖNTEMİ
Stokların maliyeti belirlenirken piyasadaki fiyatla belirlenir.
Yararları: Piyasa fiyatı ile değerleme yapıldığından maliyetler daha gerçekçidir.
Sakıncaları: Piyasadaki cari fiyatların belirlenmesi oldukça güçtür.
6- PİYASA FİYATI veya ALIŞMALİYETİNDEN DÜŞÜK OLANLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
Muhafazakarlık kavramına dayanır. Stokların maliyeti değerlendirilirken alış maliyeti yada piyasa fiyatlarından hangisi daha düşük ise ona göre değerlendirilir.
Yararları: Gelecekte doğacak zararların karşılanması, gerçek olmayan kar dağıtımının önlenmesidir.
Sakıncaları: Piyasada değeri, maliyet değerinden düşük olduğunda düzeltici yevmiye kayıtları yapılır. Fakat piyasa fiyatları yüksek olduğunda stok değer artışı dikkate alınmaz.
