1-) Kullanılan tutarların gerçek ve tahmini olmasına göre ayrım
a-) Fiili maliyet sistemi: Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın sistemdir.
b-) İleriye Dönük maliyet sistemi: Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır. İşletmenin geçmiş dönem maliyetlerine bakılarak yapılan tahminlere dayanmaktadır.
– Standart maliyet sistemi: (Bilinen Maliyet) Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
– Tahmini maliyet sistemi:(Beklenen Maliyet) Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
Standart > Fiili = Olumlu Sapma
Standart < Fiili = Olumsuz Sapma
1) 300 – 250 = 50 ( fazla yükleme ) Olumlu Sapma
Burada beklenen maliyet, fiili yani şu anda doğru olduğuna inandığımız maliyetten yüksektir. Olumludur bu işletme için çünkü beklediğinden daha az maliyet rakamını yakalamıştır.
2) 300 – 350 = 100 ( eksik yükleme ) Olumsuz Sapma
► Ortaya çıkan fark (sapma) FARK HESAPLARINDA izlenir.
Olumsuz sapma fark hesaplarının borç tarafında yer alır.
Olumlu sapma fark hesaplarının alacağında yer alır.
2-) Birim maliyetin hesaplanma yöntemine göre ayrım
a-) Safha maliyet sistemi: Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet sistemidir.
b-) Sipariş maliyet sistemi: Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.) mamüllerin üretiminde tercih edilir.
Mamül Maliyet = Direkt Hammadde + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti
3-) Mamül maliyetinin tümünü veya bir kısmını içermesine göre ayrılır.
a-) Tam Maliyet Sistemi
b-) Değişken Maliyet Sistemi
Mamül maliyetinin tümünü içeren maliyet sistemi “tam maliyet sistemi”dir. Mamül maliyetinin bir kısmını içeren maliyet sistemi “değişken maliyet sistemi”dir.
