Geçici Vergi Nedir ?
“Geçici vergi” gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanıp ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır.
Kimler Geçici Vergi Ödeyecek ?
Basit usulde vergilendirilenler hariç ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri geçici vergi ödemek zorundadırlar. Ödenen bu vergiler Gelir ve Kurumlar vergisinden mahsup edilir.
Adi ortaklıklar ve kollektif şirketler ile adi komandit şirketler ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmadıklarından geçici vergi mükellefi de değildirler. Ancak, adi ortaklıklar ile kollektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde komandite ortakların şirketten aldıkları kazançlar, şahsi ticari veya mesleki kazanç sayıldığından geçici verginin konusuna girmektedir.
Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi bulunan dar mükellefiyete tabi kurumlar, bu faaliyetleri dolayısıyla geçici vergi ödeyeceklerdir.
Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girmez ?
-Zirai kazanç sahipleri
-Ücret geliri elde edenler
-Menkul sermaye iradı sahipleri
-Gayrımenkul sermaye iradı sahipleri
-Diğer kazanç ve irad elde edenler
-Yıllara sari inşaat ve onarma işi yapanların, munhasıran bu kazançları
nedeniyle,
-Noter bulunmayan yerlerde Adalet Bakanlığı’nca geçici yetkili noter yardımcısı olarak görevlendirilenlerin münhasıran bu kazançları nedeniyle,
-Basit üsülde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri
-GVK’nın 18’inci maddesi uyarınca kazançları istisna edilen serbest meslek erbabı,
Ancak, yıllara sari inşaat ve onarma işi yapan mükellefler ile noter bulunmayan yerlerde Adalet Bakanlığınca geçici yetkili noter yardımcılığı işlerinden elde ettikleri kazançları dışında kalan,ticari ve mesleki kazançları için geçici vergi ödemek zorundadırlar.
Geçici Vergi Dönemleri
Hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler için dört geçici vergi dönemi sözkonusudur.
Geçici vergi dönemleri üçer aylık olmakla birlikte, beyan edilecek kazancın hesaplanmasında 3,6,9 ve 12 aylık mali tablolar esas alınacaktır. Geçici vergi dönemleri, hesap dönemi takvim yılı olanlar ile kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenler bakımından farklılık göstermektedir.
Hesap Dönemi Takvim Yılı Olanlar
Geçici vergi dönemleri aşağıdaki gibidir:
Birinci dönem; Ocak-Şubat-Mart,
İkinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran,
Üçüncü dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül,
Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-aralık
Özel Hesap Dönemi Olanlar
Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için geçici vergi dönemleri, özel hesap döneminin başlangıç tarihinden itibaren üçer aylık dönemler olacaktır.
Geçici Vergi Kazancının Tespitinde Uyulması Gerekenler
Mükelleflerin, geçici vergiye tabi kazançlarının belirlenmesinde uyacakları hükümler
Ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin olarak Gelir Vergisi Kanununda yer alan hükümler.
Kurumlar vergisi mükelleflerince, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin yanı sıra safi kurum kazancının tespitine ilişkin olarak Kurumlar Vergisi Kanununda yer alan hükümler.
Geçici vergiye ilişkin kazanç üçer aylık dönemler itibariyle ve kümülatif esasta hesaplanacaktır.
Vergi Usul Kanununda yer alan değerlemeye ilişkin hükümler.
Geçici vergiye ilişkin kazançların hesaplanmasında da, dönemsellik esasına uyulacaktır.
Örnek 1/ ilk üç aylık kazancın tespitinde 1 Ocak tarihinde ödenen 1 yıllık kira bedelinin, sadece ilk üç aya isabet eden kısmı dikkate alınacaktır
Örnek 2/ Mükellefler yıllık olarak hesaplayacakları amaortisman tutarının ilgili döneme isabet eden kısmını dikakte alacaklardır.
Geçmiş Yıl Zararlarının Durumu
Geçici vergi matrahının hesaplamasında, indirilmesi mümkün olan geçmiş yıl zararlarını dikkate alacaklardır.
Geçici Vergi Hangi Oranlarda Uygulanacak, Ne Zaman Nereye Beyan Edilerek Ödenecektir ?
Geçici vergiye ilişkin kazanç üçer aylık dönemler itibariyle ve kümülatif esasta hesaplanacak olup, geçici vergi oranı gerçek kişilerde % 15, kurumlarda ise % 20’ dir.
Geçici vergi beyannamesi ilgili olduğu üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 10’ uncu günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine verilecek olup, aynı ayın 17’nci günü akşamına kadar ödemek zorundadırlar.
Örneğin, vergilendirme dönemi takvim yılı olan bir kurumlar vergisi mükellefi Ocak-Mart dönemine ilişkin geçici vergi beyannamesini Mayıs ayının 10’uncu günü akşamına kadar bağlı bulunduğu vergi dairesine verecek, ödenmesi gereken bir geçici verginin bulunması halinde bu tutarı Mayıs ayının 17’nci günü akşamına kadar ödeyecektir.
Elektronik Ortamda Gönderme Zorunluluğu
31/12/2005 tarihi itibariyle aktif toplamı 100.000 Yeni Türk Lirasını veya 2005 hesap dönemine ait ciroları toplamı 200.000 Yeni Türk Lirasını aşan ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde vergilendirilen Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi mükellefleri, Geçici Vergi Beyannamelerini elektronik ortamda göndermek zorundadırlar. Yeni İşe Başlayan Mükelleflerin Durumu
Yeni işe başlayan mükellefler, faliyete başladıkları tarihten itibaren üçer aylık kazançları üzerinden geçici vergi ödemeye başlayacaklardır.
Örnek: 20 Mayısta 2005 işe başlayan bir mükellef, 20 Mayıs 2005– 30 Haziran 2005 dönemine ilişkin geçici vergi beyannamesini 10 Ağustos 2005 akşamına kadar beyan etmek zorunda ve 17 Agustos 2005 akşamına kadar ödemek zorunda olduğu gibi 01 Temmuz-30 Eylül , 01 Ekim-31 Aralık dönemleri için de geçici vergi beyannamesi vermek ve bu dönemlerin geçici vergisini de ödemek zorundadır.
İşi Bırakan Mükellefler
İşin bırakılması halinde ise işin bırakıldığı tarihi içeren dönemden sonraki dönemler için geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.
Ticaret siciline tescil edilerek tasfiyeye giren kurumlar tasfiyeye girdikleri tarihi ihtiva eden geçici vergi dönem kazançları üzerinden geçici vergi ödeyecekler bu dönemden sonra geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.
Birleşme ve devir hallerinde olduğu gibi, geçici vergi beyannamesinden önceki bir tarihte kurumlar vergisi beyannamesi veriliyorsa, dönem için ayrıca geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.
Örnek : Ocak Ayında işi bıraktığını vergi dairesine bildiren bir gelir vergisi mükellefi, Ocak ayında elde ettiği kazancı üzerinden hesaplayacağı geçici vergiyi Mayıs ayının 10’uncu günü akşamına kadar bağlı olduğu vergi dairesine beyan edecek ve 17’ncı günü akşamına kadar ödeyecektir. İşin bırakıldığı dönemi izleyen dönemlerde gecici vergiye tabi bir kazanç olmayacağından gecici vergi beyannameside verilmeyecektir.
Geçici Verginin Mahsubu Nasıl Yapılacak ?
Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden ilgili hesap döneminin üçer aylık dönemlerine ilişkin olarak ödenen geçici vergi mahsup edilecektir.
Mahsup işleminin yapılabilmesi için üçer aylık dönemler halinde tahakkuk ettirilmiş geçici verginin mutlak suretle ödenmiş olması gerekmektedir. Tahakkuk ettiği halde ödenmemiş geçici vergi mahsup edilemeyecektir.
Ödenmediği için mahsup edilemeyen geçici vergi terkin edilecektir. Terkin edilen geçici vergi tutarına vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarihe kadar geçen süre için gecikme zammı uygulanacaktır.
Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden fazla olduğu için mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarından mahsup edilecektir. Kalan bir tutarın bulunması halinde ise yıl sonuna kadar yazılı olarak başvurulduğu takdirde iade edilecektir.
Geçici Vergi Beyannamesine Hangi Belgeler Eklenecek ?
Kurumlar vergisi mükellefleri ile bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri geçici vergi beyannamelerine sadece gelir tablosunu ekleyeceklerdir.
İşletme defteri tutan mükellefler işletme hesabı özeti ekleyeceklerdir.
Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler ise serbest meslek kazancı bildirimini ekleyeceklerdir.
Geçici Vergi Eksik Beyan Edilirse Ne Olur ?
Geçici verginin %10’u aşmayan bir oranda eksik beyan edilmesi, ceza ve faiz uygulanmasını gerektirmeyecektir.
%10’u aşan eksik beyanlarda, aşan kısım için vergi ziyaı cezası ile gecikme faizi uygulanacaktır.
Geçici vergi dönemleri için Yeminli Mali Müşavir Tasdik Raporu gerekmemektedir. Ancak, kurumlar vergisi tasdikini yapan Yeminli Mali Müşavir geçici vergi beyanlarının da doğruluğundan sorumlu olacaklardır. Geçici vergi ile ilgili tespitlerine Kurumlar Vergisi Tasdik Raporunda yer vereceklerdir.
Yararlanılan Kaynaklar :
Hesap Uzmanları Derneği /Beyanname Düzenleme Kılavuzu 2005
www.gelirler.gov.tr/ Geçici vergi rehberi
