Özkaynaklar Değişim Tablosu

a) TANIM:

Özkaynaklar değişim tablosu; ilgili dönemde öz kaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları bir bütün olarak gösteren tablodur.

  

b) AMAÇ:

Özkaynaklar değişim tablosunun düzenleniş amacı özellikle sermaye şirketlerinde dönem içinde özkaynak kalemlerinde meydana gelen değişmelerin topluca gösterilmesini sağlamaktır.

  

c) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSUNUN DÜZENLENME KURALLARI

1. Özkaynaklar Değişim Tablosu cari dönem ve önceki dönem verilerini içerecek biçimde sunulur,

2. Tablo; Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri ve geçmiş dönemler kârı(zararı) ve dönem net kârı (zarar) kalemlerinin herbirinin dönem başı tutarını, dönem içinde kalemlerde meydana gelen azalışları, artışları ve dönem sonu kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir.

d) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI

Özkaynaklar değişim tablosu önceki dönem ve cari dönem verilerini içerecek şekilde Ek Tablo 9'da görüldüğü gibi düzenlenir. Anlaşılabilirliği sağlamak bakımından tablo sayısal örnek uygulama ile sunulmuştur. Satırlarda yer alan yatay kalemler işletmede özkaynak kalemlerini etkileyen olayların niteliğine göre değişiklik gösterebilir.

e) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

1. Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, (her bir kalemi ayrı ayrı görülebilecek biçimde) kâr yedekleri (her bir kalemi ayrı ayrı görülecek biçimde), geçmiş dönemler kârı (zararı), dönem net kârı (zararı) ve özkaynaklar toplamı için tabloda birer sütun açılır ve her kalemin hareketi bu sütun içinde izlenir. Özkaynak kalemlerini artıran işlemler artı, azaltan işlemler ise parantez içinde gösterilerek eksi olarak dikkate alınır.

2. Özkaynak kalemlerindeki artışlar ve azalışları yatay kalemlerde belirtilerek ait olduğu kalemin sütununa ve özkaynaklar toplamı sütununa yazılarak karşılaştırılabilirliği sağlamak bakımından önceki dönem hareketleri, cari dönem hareketlerine ilave olarak ayrı bir bölüm şeklinde gösterilir.

TABLODA YER ALAN ÖRNEĞİN AÇIKLANMASI:

ÖNCEKİ DÖNEM :

  

i) 31 Aralık 1988 Kalanı: Bu sırada; özkaynak kalemlerinin o dönem başındaki kalan tutarları gösterilir. Örnekte 1989 yılı dönem başında öz kaynak toplamının dağılımı şöyledir:

Ödenmiş Sermaye 11.250 TL.
M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları 4.677 TL.
İştirak Yeniden Değerleme Artışları 703 TL.
Yasal Yedekler 2.062 TL.
Olağanüstü Yedekler 7.606 TL.
Dönem Net Kârı veya zararı  + 18.315 TL.
Özkaynak Toplamı  44.613 TL. 

ii) Kâr Dağıtımı:

Bir önceki dönem kârının dağıtımı bu bölümde yer alır. Kârdan yedeklere aktarılan ve temettü olarak dağıtılan tutarlar ayrı ayrı gösterilir. Sayısal örnekte, bir önceki dönemin net dönem kârı 18.315 TL. dir.

Bunun dağılımı şöyle olmuştur.

– Yasal Yedeklere aktarılan 2.412 TL.
– Olağanüstü Yedeklere aktarılan 6.524 TL.
– Dağıtılan Temettü + 8.936 TL.
 17.872 TL.

Yedeklere devredilen tutarlar, yedek akçeleri artırdığından bu sütunlarda artış olarak gösterilmiştir. Kâr dağıtımı tutarı ise dönem net kârı(zararı) sütununda parantez içinde (9.379 TL. yedeklere dağıtılan) (8.936 TL. temettü olarak dağıtılan) gösterilmiştir. Yedeklere aktarılan tutar öz kaynak toplamını azaltmadığı için, toplam sütununda yer almamıştır.(1)

iii) Hisse Senedi İhraç Primleri: Bu sırada, dönem içinde hisse senedi ihracından dolayı sağlanan primler gösterilir. Sayısal örnekte; önceki dönemde hisse senedi ihracından sağlanan prim 204 TL. olduğundan, bu tutar hisse senedi ihraç primleri sütununda gösterilmiştir.

iv) Ödenmiş Sermaye Artışı: İlgili dönemde, ödenmiş sermayedeki artışlar bu kısımda gösterilir. Ödenmiş sermayedeki artışlardan nakden olanlar ve yeniden değerleme artışlarından veya diğer yedek ve fonlardan aktarılanlar ayrı ayrı gösterilir.

Sayısal örnekte; ilgili dönemde ödenmiş sermayedeki artış aşağıdaki gibi gerçekleştirilmiştir.

— Nakden: 4.500 TL. Bu tutar hem ödenmiş sermaye tutarında hem de öz kaynaklar toplamı sütununda yer almıştır.

— Yeniden Değerleme Artışlarından aktarılan : 4.500 TL.

— Bu tutar ödenmiş sermaye bölümünde artı olarak, maddi duran varlıklar yeniden değerleme artışları sütununda eksi olarak yer almıştır. Yeniden değerleme artışlarından aktarılan tutar, bir özkaynak kaleminden diğerine aktarıldığı için, özkaynak toplamını değiştirmemiş, bu nedenle toplam sütununda yer almamıştır.

  

v) Maddi Duran Varlık Satış Kârları:

Bu satırda, maddi duran varlık satış kârlarının özkaynak kalemlerine ilave edilmesinin etkileri gösterilir.

  

vi) 1989 Yılı Yeniden Değerleme Artışları (Net)

Bu başlıkda ilgili dönemde yapılan yeniden değerleme işleminden ortaya çıkan net değer artışları gösterilir.

  

vii) 1989 Dönem Net Kârı: Bu satırda ilgili dönemin net kârı(zararı) yer alır. Bu tutar dönem net kârı (zararı) sütununa ve özkaynaklar toplamı sütununa kaydedilir.

  

viii) 31 Aralık 1989 Kalanı: İlgili dönemin dönem başı kalanına hesapda meydana gelen artışlar ilave edilip, azalışlar çıkarıldığında bulunan tutardır. Bu tutar cari dönemin dönem başı kalanını ifade eder. Özkaynak kalemlerinin herbiri için de hesaplama ayrı ayrı yapılır.

Sayısal örnekte önceki dönem verilerinde ödenmiş sermayenin dönem başı kalanı 11.250 TL., dönem içi artışları (4.500 + 4.500 + 2.250= 11.250) dönem sonu kalanı 22.500 TL.'dır. Bu tutar cari dönemin dönem başı kalanı olmuştur. Maddi duran varlık yeniden değerleme artışları ise; dönem başı kalanı 4.677 TL., dönem içi artışlar 7.425 TL., azalışları (4.500) olduğundan önceki dönem sonu kalanı (cari dönem başı kalanı) 7.602 TL. olmuştur.

  

CARİ DÖNEM:

Bu bölümde içinde bulunan cari dönemdeki özkaynak hareketleri yer alır. İşlemler önceki dönem verilerinde açıklandığı gibi olur.

Sayısal Örnekte dönem içi işlemler aşağıdaki gibi gerçekleştirilmiştir.

— Bir önceki dönem net kârından 19.100 TL. temettü olarak dağıtılmış; 3.727 TL. yasal yedekler, 15.315 TL. olağanüstü yedeklere devredilmiştir.

— Dönem içi hisse senedi ihraç primleri 188 TL. olmuştur.

— İştiraklerin maddi duran varlık satış kârlarını sermayeye ilavesinden dolayı edinilen bedelsiz hisse senetleri 119 TL.'dır (Bu tutar iştirakler hesabını artırırken özkaynak grubundaki özel fonları artırmıştır).

— Şirketin maddi duran varlık satış kârlarını sabit kıymetleri yenileme fonuna ilave etmesinden ortaya çıkan fon 8.080 TL.’dır.

— Ödenmiş Sermaye artışı; nakden 13.922 TL., yeniden değerleme artışlarından aktarılan 9.000 TL., özel fonlardan aktarılan 9.000 TL. olmuştur.

— 1990 yılı yeniden değerleme artışları maddi duran varlıklarda 16.897 TL., iştiraklerde 771 TL. toplam 17.668 TL. olarak gerçekleşmiştir.

— 1990 yılı dönem net kârı (zararı) 40.523 TL. olmuştur.

31 Aralık 1990 dönem sonu kalanı; 31 Aralık 1989 kalanına dönem içi artışlar eklenerek, azalışlar çıkartılarak bulunmuştur özkaynakların dönem sonu tutarı 151.158 TL.’dır. Bu tutar 31 Aralık 1990 bilançosunda yer alan özkaynak toplamıdır.