Satılan sabit varlığın yenilenmesi işin mahiyetine göre gerekli görülür veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu durumda, satıştan ortaya çıkan kâr yenileme giderlerini karşılamak üzere pasifte geçici bir hesap olan "Yenileme Fonu" hesabında en fazla üç yıİ süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu şüre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına ilave edilir.
Yukardaki esaslar dahilinde yeni sabit varlığın iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden ayrılacak olan amortismanlara mahsup edillr. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itta edilmemiş olarak kalan değerin amortismanına devam olunur.
Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen hasara uğrayan amortismana tabi sabit varlıklar için alınan sigorta teminatı bunların net defter değerinden fazla veya eksik olduğu takdirde fark kar veya zarar hesabına geçirilir.
Aynı şekilde, satıştan doğan karlar gibi tazminat karları da sabit varlıkların yenilenmelerinin gerekliliği durumunda "Yenileme Fonu" na aktarılabilirler.
Yenilenmek amacıyla bir sabit aktif satıldığında yevmiye kaydı şu şekilde olacaktır.
___________________________ / ______________________________
100 KASA 5.310.000
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 2.000.000
257.02 Makineler
253 TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR 5.000.000
391 HESAPLANAN KDV 810.000
391.01 Satış KDV
549 ÖZEL FONLAR 1.500.000
549.01 Sabit aktif yenileme fonu
Yenilenmesi kararlaştırılmış makinenin
satışından sağlanan karın fon hesabına kaydı.
____________________________ / _______________________________
Satılan makine yerine bir makine alındığında alınan makineyle ilgili amortisman kaydı ise:
________________________ / _______________________________
549 ÖZEL FONLAR 400.000
549.01 Sabtt aktif yenileme fonu
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 400.000
257.02 Makinııler
Amortisman giderinin fon hesabından
düşülmesi
____________________________ / _______________________________
Yukardaki 400.000 TL. rakamı yeni alınan makinanın amortisman gideri tutarıdır. Yenileme fonu tükeninceye kadar gider hesabı yerine Özel Fonlar hesabı borçlandırılır. Sabit Aktif Yenileme Fonu itfa olduktan sonra kalan amortisman payları Amortisman giderlerine yazılabilecektir.
VUK'nun mükerrer 298. maddesine göre yeniden değerlenmiş sabit aktlflerin satılması durumunda bu sabit aktiftere ait "Yeniden Değerleme Fonları" satış kârının tesbitinıie aynen birikmiş amortismanlar gibi işlem görür.
Danıştay kararlarında işletme hesabına göre defter tutan mükelIeflerin amortismana tabi kıymetlerinin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki farkı gelir veya gider hesabına geçirebilecekleri belirtilmiştir.
Üç yıl içinde yeni sabit varlık alınmadığı takdirde sabit varlık yenileme fonu bir gelir olarak (679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR) gelir tablosuna aktarılır.