Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, İdare ve Vergi Mahkemelerinin görevlerine giren uyuşmazlıkların çözümü bu kanunda gösterilen usullere tabidir.
İdari Dava Türleri :
- İptal Davaları : İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı mefaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalardır. Tam Yargı Davaları : İdari işlem ve eylemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan zarara uğrayanlar tarafından açılan davalardır. Kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasından çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar.
İdari davalar, Danıştay, İdare Mahkemeleri ve Vergi mahkemelerine hitaben yazılan dilekçe ile açılır.Dava açma süresi özel kanunlarda ayrı bir hüküm olmadığı sürece, Danıştay ve İdare Mahkemelerinde 60, Vergi Mahkemelerinde 30 gündür. Bu süreler, idari uyuşmazlıklarda yazılı bildirimin yapıldığı, vergi,resim, harç ve benzeri yükümlülük ve bunların cezalarından doğan uyuşmazlıklarda;tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilatın, tebliğ yapılan hallerde tebliğin, tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin yapıldığı, tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı tarihi izleyen günde başlar.
İptal ve Tam Yargı Davaları : Bir idari işlem dolayısıyla hakları ihlal edilenler, Danıştaya ve İdare ve Vergi mahkemelerine doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilirler. Bunun yanında ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine tam yargı davası açabilirler.
Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması : İdari eylemlerden hakları ihlal edilenler idari dava açmadan önce, bu eylemleri öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve herhalde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir.Bu isteklerinin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında 60 gün içinde haber verilmediği taktirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren dava süresi içinde dava açılabilir.
Yürütmenin Durdurulması :
- Danıştay da veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen işlemin yürütülmesini durdurmaz. Danıştay veya idari mahkemeler, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilir. Vergi mahkemelerinde, vergi uyuşmazlıklarından doğan davaların açılması, tarh edilen vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümlülüklerin ve bunların zam ve cezalarının dava konusu edilen bölümünün tahsil işlemlerini durdurur. Yürütmenin durdurulması kararları teminat karşılığında verilir, ancak durumun gereklerine göre teminat istenmeyebilir. Yürütmenin durdurulması hakkında verilen kararlar; Danıştay dava dairelerince verilmişse konusuna göre İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurullarına, bölge idare mahkemesi kararlarına karşı en yakın bölge idare mahkemesine, idare ve vergi mahkemelerine, kararın tebliğini izleyen 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. </LI>
Kararların Sonuçları : Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare gecikmeksizin işlem tesis etmeye ve eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre kararın idareye tebliğinden itibaren otuz günü geçemez.Vergi uyuşmazlıklarına ilişkin mahkeme kararlarının idareye tebliğinden sonra bu kararlara göre tespit edilecek vergi, resim, harçlar ve benzeri mali yükümlülükler ile zam cezaların miktarı ilgili idarece mükellefe bildirilir.
İdari Davalarda Genel Yetki : Dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari mercinin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi yetkili mahkemedir. Kamu görevlilerinin atanması, nakilleri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme kamu görevlilerinin yeni veya eski görev yeri idari mahkemesidir. Kamu görevlilerinin görevlerine son verilmesi, emekli edilmeleri veya görevden uzaklaştırılmaları ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlisinin son görev yaptığı yer idare mahkemesidir.
İmar, kamulaştırma, yıkım, tahsis, ruhsat gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında yetkili mahkeme taşınmaz malların bulunduğu yer idare mahkemesidir.Taşınır mallara ilişin davalarda yetkili mahkeme, taşınır malın bulunduğu yer idare mahkemesidir.
İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla;
– Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili,
– Diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer
İdare mahkemesidir.
Vergi İşlemlerinde yetkili mahkeme;
– Uyuşmazlık konusu vergi,resim, harç ve benzeri yükümlülükleri tarh ve tahakkuk ettiren,
– Gümrük Kanununa göre alınması gereken vergilerde tarh ve tahakkuku yapan,
– Amme alacaklarının tahsili Usulü Hakkında Kanunun Uygulanmasında, ödeme emrini düzenleyen
– Diğer uyuşmazlıklarda dava konusu işlemi yapan,
Dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.
Kararlara Karşı İtiraz :
İdare ve vergi mahkemelerinin tek hakimle verilen nihai kararlara, mahkemelerin bulunduğu yargı çerçevesinde bölge idare mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz süresi nihai kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gündür.Bölge idare mahkemesi evrak üzerinde yaptığı inceleme sonucunda yeniden karar verir. İtiraz haklı bulunduğu taktirde dosya geri gönderilir. Bölge idare mahkemesinin kararları kesindir ve temyiz yoluna başvurulamaz.
Temyiz :
Danıştay dava daireleri ile idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararları, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi Danıştay da temyiz edilebilir.İdare ve vergi mahkemelerinin itiraz yolu açık olan kararları temyiz edilemez. Temyiz süresi kararın tebliğini izleyen otuz gündür. Temyiz incelemesi sonucunda Danıştay ; görev ve yetki dışında bir işe bakılmışsa, hukuka aykırı karar verilmişse, usul hükümlerine uyulmamışsa, incelenen kararı bozar. Kararın bozulası halinde dosya Danıştay tarafından kararı veren mahkemeye gönderilir.
Temyiz yoluna başvurulmuş olması, mahkeme ve Danıştay kararlarının yürütmesini durdurmaz.
İdari Yargılama Mercileri :
Danıştay : İlk derece mahkemesi olarak kanunda belirtilen konularda açılan iptal ve tam yargı davalarına bakar. Danıştay temyiz yeri olarak; ilk derece idare ve vergi mahkemelerince nihai olarak verilmiş olan ve aleyhine itiraz yoluyla bölge idare mahkemesine gidilemeyen kararlar ile Danıştay tarafından ilk derece mahkemesi olarak verilmiş nihai kararları inceler ve karara bağlar. Danıştay ayrıca, idari yargı yerleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözümler.
İdare Mahkemeleri : İdari yargı alanının ilk derece mahkemeleridir. Vergi mahkemesi ve Danıştayın ilk derece mahkemesi olarak baktıkları hariç iptal ve tam yargı davalarına bakarlar.
Vergi Mahkemeleri : İlk derece özel görevli mahkemelerdir. Her türlü vergi, resim, harç benzeri yükümlülükler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalar ile 6183 sayılı kanunun uygulanmasına ilişkin davalara bakar.
