Milli Prodüktivite Merkezi’nin bir araştırmada, Anadolu sanayinde girişimci özellikleri arasında işletme yapılarına aile şirketlerinin egemen olduğu ve farklı kuşaktan girişimcilerde ‘zihniyet’ açısından önemli bir değişiklik gözlenmediği saptandı. Araştırmada, Anadolulu girişimcilerin henüz ‘çağdaşlaşmanın eşiğinde’ bir görünüm sergilediği de tespit edildi. Bu da aile şirketlerinde önemli sorunlar olduğunun bir göstergesi.
Aile şirketleri kısa ömürlü ve bunun çok farklı nedenleri bulunuyor. Bu nedenlerden bazıları, yani herhangi bir işletmeyi başarısızlığa götürebilecek olan sorunları şöyle sıralamak mümkün;
- Yeni ürün ve yeni iş modelleri geliştirmede karşılaşılan güçlükler,
- Sermaye yetersizliği,
- Stratejik düşünememe,
- Kötü yönetim alışkanlıkları ve kurumsallaşamama,
- İyi bir belge ve bilgi akışı sağlayamama,
- Maliyetleri kontrol edememe,
- Şirketi iyi bir fiyata satıp rahat etme isteği,
- Piyasalardaki değişimleri gözlemleme ve tahmin etmede yetersiz olması,
- Şirket içi raporlamada yetersizliği ve hesap sormadaki eksiklikler,
- Aile içi sorunların işe yansıması,
Bu şirketlerdeki ailelere özgü diğer sorunları ise, şu şekilde sıralanabilir;
- Aile kontrolünü kaybetmeden büyümek için gerekli mali kaynakların temindeki güçlükler,
- İşin ve ailenin ‘nakit’ ihtiyaçları arasındaki çelişkiler bulunması,
- Bir sonraki kuşağa devir planlamasının yapılmaması,
- Varislerin intikal vergilerini ödeyememeleri,
- Aile ‘liderinin’ işi zamanında terk edememesi,
- Yetenekli profesyonelleri aile şirketine çekmede karşılaşılan zorluklar,
- Kardeşler veya kuzenler arasındaki rekabet, veliahdın kabul edilmemesi,
- Yetenekli aile bireylerini işe çekememek,
- Ailenin kültürü ile, şirketin ve profesyonel yönetimin kültürleri arasında giderilemeyen çatışma,
- Doğru ve işler bir ‘yönetsel’ yapı kurulamaması.
Aile şirketlerinde yaratıcı bir strateji yoksa ve ‘yenilikçi-değişimci değilse, ne kadar kurumsallaşırsa kurumsallaşın, bu yeni ekonomide işletmenin başarı şansınız pek olamaz.
Doç.Dr. Necdet SAĞLAM
